اگر قصد سرمایه گذاری دارید، ممکن است با فرصت های مختلفی از جمله اوراق مشارکت مواجه شده باشید. مشارکت اصطلاحی است که احتمالاً حتی افراد غیرسرمایه گذار نیز با آن آشنا هستند، اما ممکن است هنوز در مورد اینکه اوراق مشارکت چیست، چگونه در بازار سرمایه ایران معامله می شود و هدف و کارکرد آن ها سؤالاتی داشته باشید. همچنین ممکن است در مورد انواع اوراق مشارکت و ویژگی های خاص آنها کنجکاو باشید. در این مقاله به این سوالات و موارد دیگر پاسخ خواهیم داد.
قبل از تعریف اوراق مشارکت، مهم است که بدانیم اوراق بهادار چیست. اوراق بهادار اسنادی هستند که مالکیت و حقوق مالی مالک را تضمین می کنند و یک مفهوم اساسی در امور مالی و اقتصادی هستند. آنها ابزارهای مالی هستند که در بازارهای مالی معامله می شوند و می توانند به سه دسته سهام، اوراق قرضه و اوراق مشتقه طبقه بندی شوند. سهام شامل سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم خرید سهام و سهام پاداش است. اوراق قرضه شامل اوراق مشارکت، اوراق خزانه اسلامی (معروف به اخزا) و صکوک است. مشتقات شامل اختیار معامله، قراردادهای آتی، فوروارد و معاوضه است. برای اطلاعات بیشتر در مورد انواع اوراق بهادار و ماهیت آنها در بازار سرمایه می توانید به مقاله ما در مورد موضوع مراجعه کنید. اکنون، بیایید به این موضوع بپردازیم که اوراق مشارکت به طور خاص چیست.
اوراق مشارکت نوعی اوراق بدهی است که شرکت ها برای افزایش سرمایه منتشر می کنند. آنها اساسا وام هایی هستند که از طرف سرمایه گذاران به شرکت صادرکننده صادر می شود و با نرخ بهره ثابت و تاریخ سررسید ارائه می شوند. نرخ سود و سررسید در زمان صدور تعیین می شود و غیر قابل مذاکره است. سرمایه‌گذارانی که اوراق مشارکت خریداری می‌کنند تا تاریخ سررسید به طور منظم پرداخت‌های سود دریافت می‌کنند که در آن زمان شرکت اصل مبلغ سرمایه‌گذاری شده را بازپرداخت می‌کند. اوراق مشارکت راهی برای شرکت ها برای افزایش سرمایه بدون دست کشیدن از مالکیت یا کنترل کسب و کارشان است.
اوراق مشارکت یکی از انواع اوراق قرضه در ایران است و مانند سایر اوراق بدهی، وظیفه اصلی آن تامین مالی پروژه‌های دولتی یا خصوصی مانند پروژه‌های عمرانی، زیربنایی و اقتصادی است. این اوراق به قیمت اسمی منتشر می شوند و دارای تاریخ سررسید هستند، یعنی برای یک دوره زمانی خاص منتشر می شوند. دارنده اوراق قرضه در فواصل زمانی معین، متناسب با قیمت اسمی پرداخت شده، سود ثابتی دریافت می کند. شایان ذکر است که این سود معمولاً به حساب دارنده اوراق واریز می شود و در برخی موارد سود ثابت نیز به حساب واریز می شود. زمانی که اوراق قرضه سررسید و تسویه شد، رابطه دارنده اوراق با شرکت ناشر به پایان می رسد.
اوراق مشارکت دارای چندین ویژگی است که آنها را از سایر اوراق بهادار متمایز می کند. در اینجا برخی از ویژگی های کلیدی اوراق مشارکت آورده شده است:
اوراق مشارکت را می توان بر اساس محل معامله یا بر اساس قابلیت تبدیل آنها به دسته های مختلفی طبقه بندی کرد. در اینجا به انواع اوراق مشارکت بر اساس محل معامله می پردازیم.
اوراق مشارکت قابل معامله در بازار سهام یا خارج از بورس به اوراق مشارکت قابل معامله در بورس معروف است که عبارتند از:
اوراق مشارکت ساده
اوراق مشارکت ساده رایج ترین نوع اوراق مشارکت است و به دلیل سادگی و سهولت در معامله، گزینه سرمایه گذاری مناسبی برای عموم مردم محسوب می شود. این اوراق را می توان با نام یا بی نام دانست و دارنده اوراق می تواند آنها را تا سررسید نگه دارد تا سود و اصل سرمایه گذاری خود را دریافت کند یا قبل از سررسید در بازار سرمایه بفروشد یا به ناشر ارائه کند.
اوراق قرضه قابل تبدیل و اوراق قرضه قابل تعویض
شرکت های سهامی عام در ایران طبق قانون اوراق مشارکت مصوب 1376 شورای اسلامی اجازه انتشار اوراق مشارکت قابل تبدیل یا مبادله ای را دارند. شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار یا در صورت تحقق افزایش سرمایه می توانند به سهام شرکت ناشر تبدیل شوند. این ویژگی آنها را برای سرمایه گذارانی که ممکن است علاقه مند به نگهداری سهام علاوه بر اوراق بدهی باشند، جذاب می کند.
این نوع اوراق در بازار سرمایه کاربرد چندانی ندارد.
برخلاف اوراق مشارکت قابل معامله در بورس، این نوع اوراق مشارکت در بورس یا سازمان بازار سرمایه قابل خرید و فروش نیست. این اوراق تحت نظارت بانک مرکزی منتشر و در شعب بانک های عامل معامله می شود. به عبارت دیگر در بازار پول معامله می شوند.
اوراق مشارکت غیر قابل تعویض را می توان به شرح زیر طبقه بندی کرد:
گاهی دولت برای اجرای پروژه های عمرانی، زیربنایی و غیره نیاز به نقدینگی دارد و برای تامین مالی این پروژه ها اوراق مشارکت منتشر می شود. این اوراق قابل بازخرید توسط بانک عامل بوده و همانطور که قبلا ذکر شد قابل معامله در بورس نمی باشد.
علاوه بر دولت، شرکت ها و سازمان های دولتی نیز نیاز به تامین مالی دارند و این اوراق به همین منظور منتشر می شود. این اوراق نیز مانند اوراق مشارکت بانک مرکزی قابل بازخرید توسط بانک عامل بوده و در بورس قابل معامله نیست.
اکنون که با اوراق مشارکت و انواع آن آشنا شدیم، به نحوه خرید و فروش آن می پردازیم.
سرمایه گذاران می توانند اوراق مشارکت را از ناشر یا از طریق یک کارگزار خریداری کنند. برای خرید اوراق مشارکت، سرمایه گذاران نیاز به داشتن حساب کارگزاری نزد کارگزاری ثبت شده در بازار سرمایه ایران دارند. پس از راه اندازی حساب، سرمایه گذاران می توانند برای خرید اوراق مشارکت مورد نظر سفارش دهند. سپس کارگزار سفارش را از طرف سرمایه گذار اجرا می کند.
اگر اوراق مشارکت در بازار سهام معامله شود، می توان آنها را مانند سهام فروخت. سرمایه گذار می تواند اوراق را از طریق حساب کارگزاری خود یا از طریق کارگزاری بفروشد. در صورتی که اوراق مشارکت غیرقابل معامله در بورس باشد، سرمایه گذار می تواند آن را قبل از سررسید در یکی از شعب بانک عامل بفروشد.
شایان ذکر است که اوراق مشارکت غیرقابل تعویض مانند اوراق منتشر شده توسط بانک مرکزی یا شرکت های دولتی در بورس قابل معامله نیست. این اوراق را می توان قبل از سررسید مجدداً به بانک عامل فروخت.
خرید و فروش اوراق مشارکت مشمول کارمزدی است که معمولاً به عنوان درصدی از کل ارزش معاملات محاسبه می شود. سقف این کارمزد برای خرید 0.000726 و برای فروش 0.000774 است که در مجموع 0.0015 از کل مبلغ معامله می باشد. توجه به این نکته مهم است که شرکت‌های کارگزاری ممکن است هزینه‌های اضافی را برای خدمات خود دریافت کنند، مانند کارمزد نگهداری حساب یا کارمزد تراکنش، که باید هنگام سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت در نظر گرفته شود.
بر اساس ماده ۷ قانون انتشار اوراق مشارکت، مبالغ پرداختی یا تخصیصی به سود اوراق مشمول مالیات مقطوع ۵ درصد است. هیچ مالیات دیگری از سود اوراق مشارکت یا معاملات آنها اخذ نمی شود.
همچنین پرداخت کنندگان سود اوراق مشارکت اعم از تعهدی و قطعی موظفند در هر پرداخت یا تخصیص، مالیات مربوط را به نرخ مذکور کسر و ظرف مدت 10 روز از تاریخ پرداخت یا تخصیص به حسابی که خزانه داری کل تعیین می کند واریز کنند. . رسید سپرده باید ظرف 30 روز از تاریخ واریز به همراه فهرستی حاوی میزان سود پرداختی دریافت و به حوزه مالیاتی مربوطه ارائه شود. عدم رعایت این تعهدات ممکن است موجب جریمه مندرج در ماده 199 قانون مالیات های مستقیم مصوب اسفند 1366 شود.
چندین تفاوت بین اوراق مشارکت و اوراق قرضه وجود دارد:
می‌خواهم اولین نفری باشم که از پست‌هایی که در آرادفین منتشر می‌شود، آگاه شوم.
