آشنایی با قراردادهای اختیار معامله در بورس
قرارداد اختیار معامله، قراردادی است که به وسیله آن خریدار این حق را دارد برای خرید یا فروش مقدار مشخصی از دارایی با قیمتی تعیین شده در تاریخی مشخص اقدام کند. البته او بابت انجام این کار هیچگونه تعهدی نخواهد داشت. ضمناً توجه داشته باشید که این قرارداد به صورت دو طرفه بین خریدار و فروشنده برقرار میشود. با توجه به اینکه اینگونه قراردادها ارزش و ریسک خود را از دارایی پایه به دست میآورند به عنوان اوراق بهادار مشتقه در نظر گرفته میشوند. به طور کلی قراردادهای اختیار معامله این فرصت را در اختیار معاملهگران قرار میدهد که روی حرکتهای آتی سهام سرمایهگذاری کنند.
انواع قرارداد اختیار معامله
دو نوع قرارداد اختیار معامله وجود دارد که باید با آنها آشنا شوید. این دو نوع قرارداد را با هم مورد بررسی قرار میدهیم:
- Call Options: در این نوع قرارداد، اختیار معامله در دستان خریدار است. در واقع خریدار این حق را دارد که در زمان مشخصی تعداد سهامی را که از قبل با فروشندهبه توافق رسیده است خریداری کند. ضمناً خرید بر اساس قیمتی پیش بینی میشود که در توافق آنها وجود دارد. به همین دلیل در این نوع معامله هرچه قیمت سهام پایه رشد کند به نفع خریدار است. در حقیقت خریدار، سهام را با قیمتی پایینتر از آن چیزی که در حال حاضر است خریداری میکند
- Put Options: در این مدل اختیار معاملهبه فروشنده واگذار میشود. یعنی او طبق زمانبندی که با خریدار به توافق رسیده است میتواند سهام را با قیمت تعیین شده بفروشد. در این مدل قرارداد اختیار معامله، زمانی فروشنده سود میکند که قیمت سهام پایه روند اصلاحی در پیش بگیرد. به عبارت بهتر در این مدل اگر همه چیز طبق پیش بینی فروشنده پیش برود او میتواند سهام را با قیمتی بیشتر از ارزش آنلاین آن به فروش برساند.
اصطلاحات ضروری در قراردادهای اختیار معامله
تا اینجا متوجه شدیم که قرارداد اختیار معامله اساساً به توافقی گفته میشود که بین دو طرف برقرار میگردد و بر اساس آن خریدار یا فروشنده حق خرید یا فروش یک دارایی پایه را خواهند داشت. تنها نکته قابل اهمیت این است که آنها تعهدی بابت این کار ندارند و فقط میتوانند از اختیاری که به آنها داده شده است استفاده کنند. به عبارت بهتر آنها میتوانند ظرف زمان مشخص شده خرید یا فروش را انجام دهند یا صبر کنند تا قرارداد منقضی شود. در چنین معاملاتی ۴ اصطلاح بسیار مهم وجود دارد که با آنها آشنا میشویم:
- اندازه: به تعداد سهامی که قرار است قرارداد اختیار معامله بر روی آنها تنظیم شود در این گونه قراردادها اندازه میگویند.مثلاً اگر قرار است قرارداد اختیار معامله بر روی ۱۰۰ سهام خودرو تنظیم شود اندازه قرارداد ۱۰۰ خواهد بود.
- Strike Prize: این اصطلاح در قراردادهای اختیار معامله بیشترین اهمیت را دارد. جایزه Strike در حقیقت رقمی است که خریدار یا فروشنده توافق میکنند خرید یا فروش سهام را طبق آن انجام دهند. در حقیقت زمانی که سررسید قرارداد فرا برسد خرید یا فروش سهام بر اساس همین قیمت انجام میشود.
- Premium: هزینه قراردادهای اختیار معامله را معمولاً با این اصطلاح نشان میدهند.به عبارت بهتر این اصطلاح نشان دهنده رقمی است که سرمایهگذار برای تنظیم کردن حق اختیار معامله خود باید آن را بپردازد.
- تاریخ انقضا:تاریخی که تا آن زمان قراردادهای اختیار معامله قابلیت اجرا دارد را تاریخ انقضا میگویند. از این تاریخ به بعد، قراردادها فاقد اعتبار میشوند و امکان اجرایی کردن آنها برای سرمایهگذار وجود نخواهد داشت.
قرارداد آمریکایی و اروپایی چیست؟
معمولا در اجرای قرارداد اختیار معامله دو روش اروپایی و آمریکایی بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند. در روش اروپایی قرارداد فقط در تاریخ انقضا قابلیت اجرا دارد. یعنی سرمایهگذار نمیتواند قبل از این تاریخ خرید یا فروش سهام مورد نظر خود را انجام دهد. او فقط در زمان سررسید قرارداد اختیار این کار را خواهد داشت. در روش آمریکایی، سرمایهگذار از زمان انعقاد قرارداد تا تاریخ انقضاء آن میتواند خرید یا فروش خودش را انجام دهد. به عبارت بهتر در روش آمریکایی دست سرمایهگذار برای اینکه در موقعیت مناسب قراردادهای اختیار معامله را اجرایی کند کاملاً باز است.
مزایای قرارداد اختیار معامله
استفاده از قرارداد اختیار معامله مزایای زیادی هم برای سرمایهگذار میتواند داشته باشد. مهمترین مزایایی که میتوانیم برای این روش معاملاتی عنوان کنیم عبارتند از:
- هزینه:هزینه پایینی که قراردادهای اختیار معامله دارد به سرمایهگذار یا معاملهگر این فرصت را میدهد تا در مقایسه با معاملات سهام موقعیتی را با مبلغ کمی تنظیم نماید. این در حالی است که اگر شما بخواهید به اندازه تعداد سهام موجود در قراردادهای اختیار معامله، سهام واقعی خریداری نمایید باید هزینه به مراتب بیشتری پرداخت کنید.
- پوشش ریسک: قراردادهای اختیار معامله در بورس مانند این است که شما برای سبد سهام خودتان یک بیمه خریداری کنید. در حقیقت این کار برای این منظور انجام میشود که ریسک سرمایهگذاری خودتان را پایین بیاورید.در بسیاری از موارد هزینهای که برای قرارداد پرداخت میکنید معادل پایینترین محدوده ریسکی است که میتوانستید با آن در بازار معامله نمایید.
- انعطاف پذیر: این روش معاملاتی به سرمایهگذار کمک میکند تا انعطاف پذیری بیشتری در معاملات خود داشته باشد.با کمک اختیار معامله سرمایهگذار میتواند برای هر حرکت بالقوه در بازار بورس معامله انجام دهد.
استفاده از قراردادهای اختیار معامله چه معایبی دارد؟
طبیعتاً بستن قرارداد اختیار معامله همانگونه که مزایایی دارد، دارای معایبی هم میباشد. برخی از معایبی که میتوانیم برای این روش معاملاتی عنوان کنیم به صورت زیر هستند:
- نقدینگی: از بزرگترین مشکلات این قراردادها، نقدینگی پایین در آنها است. بسیاری از افرادی که در بازار بورس فعالیت میکنند ترجیح میدهند وارد اینگونه معاملات نشوند.در حقیقت شما همیشه نمیتوانید برای این گونه معاملات طرف دوم را به راحتی پیدا کنید.
- ریسک:شما برای اینکه بتوانید قراردادهای اختیار معامله را تنظیم کنید باید حق بیمه یا هزینه آنها را هم بپردازید. اگر به هر دلیلی تصمیم بگیرید قرارداد خودتان را اجرایی نکنید باز هم این حق بیمه جاری است و باید آن را تقبل کنید. یعنی عملاً این مبلغ را از دست دادهاید و سودی بابت آن کسب نخواهید کرد.
- پیچیدگی: در این روش معاملاتی شما باید دو عامل مهمی که در تحلیلهای بازار بورس مورد بررسی قرار میگیرند را کاملاً دقیق پیشبینی کنید.یعنی هم حرکت قیمت را باید درست تخمین بزنید و هم زمان وقوع چیزی که انتظار دارید را درست پیش بینی نمایید. تحلیل حرکت قیمت کاری است که بسیاری از افراد شاید بتوانند انجام دهند اما اینکه قیمت چه زمانی به هدف مورد نظر برسد نیاز به دانش زیادی دارد.
قراردادهای اختیار معامله و آتی چه تفاوتی با هم دارند؟
قبلا گفتیم که قرارداد اختیار معامله نوعی از معاملات مشتقه محسوب میشود. قرارداد آتی هم به همین شکل در این معاملات تعریف میگردد. با توجه به این نکته هر دوی این قراردادها شباهتهای بسیار زیادی با هم دارند. هرچند یک تفاوت بسیار بزرگ آنها را از هم مجزا کرده است. همانگونه که از ابتدا تا اینجا بررسی کردیم در قراردادهای اختیار معامله، نه خریدار و نه فروشنده هیچ تعهد قطعی برای انجام قرارداد ندارند. آنها میتوانند در صورت تمایل هنگام فرارسیدن سررسید قرارداد، آن را اجرایی نمایند. طبیعتاً اگر شرایط به سود آنها باشد قرارداد را اجرایی میکنند و اگر به ضررشان تمام شود قرارداد را ملغی میکنند.
در قراردادهای آتی چنین چیزی وجود ندارد. در این گونه قراردادها زمانی که تاریخ انقضاء معامله فرارسد، قرارداد باید اجرایی شود. یعنی در حقیقت طبق این قرارداد، هر دو طرف متعهد میشوند که در زمان مورد نظر دارایی را مبادله نمایند. با توجه به این توضیحات مشخص میشود که تفاوت قراردادهای آتی و اختیار معامله در میزان ریسک آنها است. ریسک قراردادهای آتی بسیار بیشتر از قراردادهای اختیار معامله است.
قرارداد اختیار معامله در بورس ایران چگونه انجام میشود؟
برای قرارداد اختیار معامله شما باید به یکی از معروفترین سامانههای بورس ایران مراجعه کنید. tsetmc.Com که تحت عنوان سامانه معاملاتی اوراق بهادار شناخته میشود فضایی است که باید برای ثبت قراردادهای خود وارد آن خواهید شد. البته برای اینکه درخواست خودتان را ثبت کنید باید به کارگزاری که در آن فعالیت دارید هم مراجعه داشته باشید. باید از کارگزاری بخواهید دسترسی شما را جهت انجام این گونه معاملات افزایش دهد. پس از اینکه این مراحل را پشت سر گذاشتید در روزهای معاملاتی میتوانید نمادهای اختیار معامله را در سایت بورس کالا به آدرس https://www.ime.co.ir/ جستجو کنید. پس از آنکه نماد معاملاتی مورد نظر خودتان را پیدا کردید میتوانید آن را انتخاب کرده و بازه زمانی را مشخص نمایید.
قراردادهای پیشنهادی برای اختیار معامله به این شکل برای شما نمایش داده میشوند. دقت داشته باشید که نمادهای اختیار معامله را به روش دیگری هم میتوانید تشخیص دهید. نمادهایی که با حرف “ض” در تابلوی معاملات به نمایش گذاشته میشوند نمادهای اختیار معامله خرید هستند. همچنین اگر مشاهده کردید که اول نام اصلی نماد با حرف “ط” آغاز میگردد باید متوجه شوید که آن نماد اختیار معامله فروش است. تمامی شرایط معامله و تاریخ انقضای آن نیز در کنار نمادها به صورت عدد به نمایش گذاشته میشود. البته در پایان باید این نکته را هم بگوییم که موفقیت در معاملات اختیار معامله فقط در صورتی امکانپذیر است که در این زمینه متخصص شوید. تخصص هم فقط از طریق آموزش باکیفیت به دست میآید. شرکت در دورههایی که آموزشگاههایی مانند گروه مالی آرادفین برگزار میکنند میتواند در این زمینه برای شما مفید باشد.